ELEKTRİK TESİSATI KONTROL VE ÖLÇÜMÜ
Elektrik tesisatı kontrolünde tesis içerisinde varsa, trafo alçak gerilim tarafı, tüm enerji odaları, sayaç, dağıtım panoları, kablo şaftları, generatör, ups, motor, makine ve teçhizatlar ile elektrik bağlantıları, asansör elektrik tesisatı, aydınlatma tesisatı, anahtar, priz ve buatlar, kompanzasyon sistemleri ve topraklama tesisinin mevcut proje ve standartlara uygunluğu kontrol edilir, ölçümler gerçekleştirilir.
Elektrik tesisatındaki her elemanın ölçümleri ve gerekli kontrolleri yapılıp raporlanacaktır.
İki nokta arasında elektrik akımının oluşması için bu iki nokta arasında potansiyel fark yani gerilim farkı olmalıdır. Elektrik hatlarında faz iletkeninin bir diğer iletken yüzeyle (makine gövdesi gibi) teması, hata akımının oluşmasına neden olur. Bu hata akımı, topraklama sistemine ve kısa devre gücüne bağlı olarak ölümlere, yaralanmalara ve beraberinde büyük maddi hasarlara yol açabilir. Topraklama, bu gibi bir durumda maruz kalınan dokunma gerilimini düzenleyerek oluşacak hata akımını istenen seviyelerde tutulmasını sağlar.
Elektrik ile çalışan cihazların makinelerin gövde toraklamasının olması ve bunun periyodik olarak kontrolü can ve mal kayıplarının büyük ölçüde önüne geçecektir.
Topraklama Kontrolü
İki nokta arasında elektrik akımının oluşması için bu iki nokta arasında potansiyel fark yani gerilim farkı olmalıdır. Elektrik hatlarında faz iletkeninin bir diğer iletken yüzeyle (makine gövdesi gibi) teması, hata akımının oluşmasına neden olur. Bu hata akımı, topraklama sistemine ve kısa devre gücüne bağlı olarak ölümlere, yaralanmalara ve beraberinde büyük maddi hasarlara yol açabilir. Topraklama, bu gibi bir durumda maruz kalınan dokunma gerilimini düzenleyerek oluşacak hata akımını istenen seviyelerde tutulmasını sağlar.
Topraklamanın diğer bir faydası da, elektromanyetik girişime hassas teknolojilerini, haberleşme aygıtlarını, bilgisayar vb. cihazları topraklayarak bozucu elektromanyetik dalgaların toprağa iletilmesini sağlamaktır. Bu sayede cihazlarda maddi hasar ve veri kaybı gibi istenmeyen sonuçlardan korunabilmeyi sağlamaktadır.
Topraklama Ölçümü ve Kontrolünün Gereklilikleri
Topraklama ölçümü ve kontrolü, işletme bünyesindeki topraklama tesisatının etkinliğinin belirlenmesi açısından önemlidir.
21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği gereğince, topraklama ölçüm ve incelemelerinin, tüm tesislerde yıllık periyodik olarak tekrarlanması zorunlu hale getirilmiştir.
Ayrıca, 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nin EK-III Tablo 3 bölümünde topraklama ölçüm ve incelemelerinin 1 yıllık periyotlar ile tekrarlanması zorunlu hale getirilmiştir.
17.07.2013 tarih ve 28710 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında, topraklama ölçümlerinin 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği hükümleri dikkate alınarak gerçekleştirilmesi ve kayıtlarının tutulması gerekmektedir. (Ek-1 İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Uygulanacak Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartları)
Topraklama Ölçümü ve Kontrolünün Yapılması Gereken İşletmeler
Elektrik tesisatının olduğu her türlü alan, bina ve işletmelerde ölçüm ve kontrollerin yaptırılması gerekmektedir.
Sürekli olarak işletme altında olan elektrik panolarının kesintisiz enerji sağlaması bunun iş güvenliği kapsamında can ve mal güvenliğinin korunması amacıyla periyodik kontrollerin yapılması gerekmektedir.
Periyodik olarak kontrol edilmeyen işletmelerdeki elektrik panoları can ve mal güvenliği açısından ciddi sorunlara yol açmaktadır. Elektrik panolarında alınacak önlemlerle doğrudan ya da dolaylı dokunma gerilimlerinden dolayı oluşabilecek elektrik çarpmalarının, yangınların, elektrik kesintisinden dolayı oluşabilecek iş kayıplarının, aşırı ya da düşük akım ve gerilim nedeniyle meydana gelebilecek cihaz ve ekipman arızalarının önüne geçilebilmektedir.
Elektrik pano kontrollerinde;
Pano gövdesi fiziki ve mekanik kontroller
Kablo ve iletkenlerin kontrolü
Pano içi elemanların kontrolü
Pano içerisinde yapılacak ölçümler
gibi gereken işlemler yapılmaktadır.
Elektrik Pano Kontrollerini Yaptırması Gereken İşletmeler
Bünyesinde küçük yada büyük çaplı elektrik panosu bulunduran bütün yapılar periyodik olarak bu kontrolleri gerçekleştirmeleri gerekmektedir.
Paratonerler, iş yerlerinde yıldırımdan korunma tesisatı olarak kullanılmaktadır. Paratoner ölçümü periyodik kontrolü belirlenen zaman dilimlerinde yetkili kişiler tarafından yapılmalıdır. Belirlenen zaman dilimi ise yılda en az 1 keredir. İş Sağlığı ve Güvenliği yönetmeliğine göre, bu periyodik kontrolleri yaptırmak zorunludur. Paratonerlerin uygunluğu çalışanların sağlığı ve mal güvenliği için oldukça büyük bir önem arz etmektedir.
Yıldırımdan Korunma Sistemleri
Franklin Çubuğu: Bu sistemde amaç, sivri uç etkisi ile yıldırımı üstüne çekmesidir. Koruma alanının dar olması sebebiyle fazla tercih edilmez.
Aktif Paratoner: Bu sistemlerin kurulumu kolaydır ve etkin bir koruma sağlar. Bu nedenle yıldırımdan korunma sistemleri arasında en çok tercih edilenlerdendir.
Radyoaktif Paratoner: Radyoaktif paratonerler, artık üretilmemektedir. Bunun nedeni de bünyelerinde bulundurdukları radyoaktif maddelerin yarattığı radyasyon kirliliğidir.
Faraday Kafesi: 3 kısımdan oluşur: yakalama ucu, iniş iletkeni ve topraklama sistemi. Bu sistem belirli aralıklarla kurulmaktadır. Kurulum maliyeti yüksektir ama en etkin koruma sistemi olarak kabul edilmektedir.
Yıldırımdan Korunma Sistemi Denetimi ve Gereklilikleri
Yıldırımdan korunma sisteminin etkinliğinin kontrol edilmesi, güvenilir olarak çalışmaya hazır halde tutulması ve tam olarak ilgili mevzuata uygunluğunun sağlanması için belli periyotlarla yetkili elektrik mühendisleri tarafından ölçümlerinin yapılması ve muayene edilmesi gerekmektedir. Teknik dokümanların kontrolü, göz ile muayene, topraklama sisteminin ölçümü ve raporlama, denetimin temel öğelerini oluşturmaktadır.
Yıldırımdan korunma sistemi ölçüm ve incelemeleri kapsamında aşağıdaki ölçüm ve kontroller yapılmaktadır:
Koruma Borusu ve Bileşenlerinin İncelenmesi
İndirme İletkenleri ve Bileşenlerinin İncelenmesi
Muayene Klemensi ve Bileşenlerinin İncelenmesi
Çatı Üstü Sistemi ve Bileşenlerinin İncelenmesi
Topraklama Tesisi Direnci Ölçümü
Yıldırımdan Korunma Sistemi Ölçüm ve Muayenesi ile İlgili Mevzuat
21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’nin 3. maddesi, yeni kurulacak veya kurulu tesislerde muayene ve topraklama direncinin ölçümlerinin yılda en az bir kez periyodik olarak yapılması gerekmektedir.
Yıldırımdan korunma sisteminin muayeneleri arasındaki en uzun süre, TS EN 62305 – 3:2007 (Yıldırımdan korunma – Bölüm 3: Yapılarda fiziksel hasar ve hayati tehlike) standardı Ek E bölümü Çizelge E.2’ye göre muayene süresi azami 1 yıl olmalıdır.
Yıldırımdan Korunma Sistemi Denetimini Yaptırması Gereken Yapılar
Yıldırımdan korunma sistemi bulunan tüm tesis ve işletmelerde ölçüm ve muayene işlemleri standartlarda belirtilen kriterlere uygun olarak uzman ve sertifikalı Sigmacert Global mühendisleri tarafından yapılır.
Günümüzde ticari ve endüstriyel faaliyetlerin çok büyük bir bölümünde, elektrik ana enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır. Bu doğrultuda, elektrik tesisatının periyodik kontrolü, işlerin kesintiye uğramaması, üretim ve iş güvenliği açısından önemlidir. Günümüzde elektrik iç tesisatı ve tesisat bünyesinde kullanılan her türlü ekipman, bileşen ve teçhizatın kontrolü belirli bir uzmanlık seviyesi gerektirmektedir.
Elektrik Tesisatı Periyodik Kontrolünün Önemi
Tüm tesis ve işletmelerde elektrik iç tesisatının kontrolü ve elektrik tesisat uygunluk belgesi, 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği kapsamında zorunlu hale getirilmiştir.
Elektrik tesisatın kontrolü, tehlike teşkil edebilecek, sorunlu veya tesisin eksiklerinin tespiti açısından önemlidir. Bu sayede olası iş kayıpları, kaza ve yangınların önüne geçilecektir.
Yapılacak olan tespitler ve gereken düzeltmelerin yapılması sonucunda:
Can güvenliği tesis edilecek, elektrik kazalarına bağlı yaralanma ve can kayıplarının önüne geçilecektir.
Tesisatın sorunlu ya da sorun çıkarabilecek noktaları tespit edilerek raporlanacak ve elektrik tesisatından kaynaklanacak olan iş kayıplarının önüne geçilebilecektir. Periyodik kontrollerin yaptırılmamasına bağlı, ticari faaliyetlerin olumsuz etkilenmesine neden olabilecek arızalar, hizmet, üretim veya üretimin durmasına bağlı olarak hammadde kaybı gibi sorunlara yol açarak karşılanması zor olan maddi kayıpların önüne geçilecektir.
Elektrik tesisat bileşenlerinin yanlış boyutlandırılması ve uygunsuz ekipman kullanımı, rutin faaliyet içerisinde işletmecinin farkına dahi varamayacağı birtakım ek maliyetlerden tesisi koruyacaktır.
Elektrik Tesisatı Kontrolü
Elektrik tesisatı kontrolünde tesis içerisinde varsa, trafo alçak gerilim tarafı, tüm enerji odaları, sayaç, dağıtım panoları, kablo şaftları, generatör, ups, motor, makine ve teçhizatlar ile elektrik bağlantıları, asansör elektrik tesisatı, aydınlatma tesisatı, zayıf akım tesisatı, anahtar, priz ve buatlar, kompanzasyon sistemleri ve topraklama tesisinin mevcut proje ve standartlara uygunluğu kontrol edilir, ölçümler gerçekleştirilir.
Elektrik tesisatındaki her elemanın ölçümleri ve gerekli kontrolleri yapılıp raporlanacaktır.
